| Strona główna | Mapa serwisu | English version |
 |  |
 PRACA |
HOBBY |
| PRACA > PUBLIKACJE > Jak pomóc dziecku z ADHD cz. 1 |
Dziecko rozwijać może w pełni swe potencjalne
możliwości tylko wtedy, gdy odczuwa, że jest kochane,
bezpieczne i uznawane jako wartość niedoskonała, ale
zdolna do wzrostu.
możliwości tylko wtedy, gdy odczuwa, że jest kochane,
bezpieczne i uznawane jako wartość niedoskonała, ale
zdolna do wzrostu.
Jadwiga Raszkowska
I WSTĘP
Obecnie w przedszkolach czy szkołach jest coraz więcej dzieci z problemem nadpobudliwości psychoruchowej. Na pierwszy rzut oka są to dzieci takie same, jak inne radosne, uśmiechnięte, chętne do zabawy i nauki. Potrzebujące ciepła, zrozumienia a przede wszystkim akceptacji takimi, jakie są.
Przy bliższym poznaniu sprawiają niestety dużo więcej problemów niż inne dzieci.
Często rodzice i nauczyciele mają także problemy z radzeniem sobie z takim dzieckiem.
Dzieci te swoją impulsywnością jak i nieraz agresywnym zachowaniem dezorganizują pracę w grupie oraz jej integrację.
Ale czy tak musi być?
Aby złagodzić, chociaż częściowo problemy stwarzane przez te dzieci należy poznać podłoże ich zachowań i prowadzić z nimi odpowiednio zorganizowana pracę przy współpracy rodziców i specjalistów ( psychologa, psychiatry).
Najważniejszym zadaniem tej pracy powinno być zrozumienie i akceptacja dla tych dzieci. Muszą one zawsze czuć się kochane, rozumiane i akceptowane przez osoby z nimi przebywające.
Program powstał ze względu na problem nadpobudliwości psychoruchowej, który występuje u dzieci w moim przedszkolu.
Pisząc ten program kierowałam się jego przydatnością w pracy z dziećmi nauczycielom, jak i rodzicom, którzy ten program przeczytają.
Treści zawarte w tym programie zgodne są z podstawami programowymi oraz Statutem Przedszkola.
Mam nadzieję, że wskazówki w nim zawarte pomogą nauczycielom w pracy z tymi dziećmi, jak i samym dzieciom w integracji z grupą, w nauce i zabawie.
II CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program ten został napisany z potrzeby pomocy nauczycielom, rodzicom i dzieciom
z problemami nadpobudliwości psychoruchowej.
Ponieważ coraz więcej dzieci dotkniętych jest tym problemem potrzebna jest w związku
z tym systematyczna i odpowiednio zaplanowana praca. Aby ułatwić tą pracę postanowiłam napisać ten program.
W programie tym zawarte są podstawowe wiadomości na temat nadpobudliwości psychoruchowej, które powinien znać każdy, kto ma do czynienia z dziećmi sprawiającymi trudności wychowawcze.
Ponieważ nie każde dziecko sprawiające problemy w przedszkolu czy szkole dotknięte jest ADHD przedstawiam kryteria, które muszą być spełnione, aby stwierdzić, jaki problem ma konkretne dziecko.
Pomocą w postawieniu konkretnej diagnozy mogą być także przedstawione kryteria diagnostyczne.
Obok części teoretycznej w programie znajduje się także część praktyczna. W części tej możemy poznać różne metody pracy stosowane z dziećmi z ADHD oraz przykłady zabaw
i zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym.
Zabawy i zajęcia przedstawione tu mogą przyczynić się do ułatwienia i uatrakcyjnienia pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym nie tylko dotkniętych problemem nadpobudliwości. Mogą także przyczynić się do nowych poszukiwań przez inne nauczycielki.
- Co wiemy o ADHD?
Termin „nadpobudliwość psychoruchowa” to obecnie bardzo modne określenie. Określa się nim właściwie każdy rodzaj zachowań dziecka odbiegającego od normy. Znaczy to tyle, że każde dziecko bardziej ruchliwe, stwarzające swym zachowaniem kłopoty wychowawcze nazywane jest dzieckiem nadpobudliwym, dzieckiem z ADHD. Nic bardziej błędnego niż takie określenie.
ADHD to jedna z postaci nadpobudliwości psychoruchowej. ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficyt Hyperactivity Disorder, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (zwany także zespołem hiperkinetycznym lub zaburzeniami hiperkinetycznymi).
W medycynie zaburzenie to znane jest już od ponad stu pięćdziesięciu lat. Wszystkie społeczeństwa i wszystkie kultury borykały się z tym problemem. Nie było ono jednak wtedy tak poznane i zdefiniowane. Dzieci dotknięte tym problemem traktowane były jako nieznośne, niezdyscyplinowane i źle wychowane. Winą obarczano rodziców i źle patrzono na takie osoby. Każdy sam borykał się z tym problemem, często izolował się od społeczeństwa nie chcąc narażać się na „wytykanie palcami”.
Obecnie zaburzenie to zostało dokładnie zbadane i zdefiniowane.
ADHD uznano za jednostkę chorobową a nie za „dziecięcą złośliwość” czy „nieudolność wychowawczą”. ADHD jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Występuje u około2 – 5% populacji. ADHD istnieje nie tylko u dzieci ale także u osób dorosłych. Najnowsze badania wykazały, że zespól nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia koncentracji uwagi oraz zaburzenie koncentracji uwagi bez nadruchliwości uwarunkowany jest genetycznie i przekazywany jest z pokolenia na pokolenie.
Zachowania dziecka z nadpobudliwością psychoruchową mogą zmieniać się w zależności od wieku i sytuacji.
- Przyczyny ADHD.
Przyczyny powstawania ADHD – zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są do końca znane. Są to bardzo złożone mechanizmy i wymagają wiedzy z różnych dziedzin.
Wiadomo na pewno, że ADHD jest zaburzeniem często przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli uwarunkowanym genetycznie i w wielu przypadkach środowisko
i wychowanie mają niewiele wspólnego z wystąpieniem objawów. Najnowsze badania dowiodły, że ryzyko odziedziczenia ADHD po krewnych drugiego stopnia jest większe po krewnych w linii męskiej.[1]
Większość badaczy uważa, że przyczyną ADHD jest nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi (połączeń neuronalnych), między korą mózgu ( zwłaszcza płatami czołowymi) a jądrami podkorowymi. Wiąże się to także z nieprawidłowym przekazywaniem informacji za pomocą dopaminy i noradrenaliny (obniżony poziom tych substancji i ich pochodnych). U dzieci z ADHD występuje także zmniejszenie całkowitej objętości mózgu
i móżdżku o około 3 – 4%. Różnica ta utrzymuje się przez całe życie i dotyczy kory płatów czołowych, jąder podkorowych, móżdżku, jak również ciała modzelowatego (łączącego obie półkule mózgowe).[2]
Jeżeli chodzi o inne struktury mózgu to są takie same, jak u osób nie dotkniętych tym zaburzeniem. Podczas badań czynnościowych mózgu wykryto u osób ADHD zmniejszenie przepływu krwi w płatach czołowych i jądrach podstawy oraz niższe zużycie glukozy w mózgowiu.
Przyczyną występowania u dzieci nadpobudliwości psychoruchowej są mikrouszkodzenia OUN, które spowodowane mogą być:
- Czynnikami uszkadzającymi komórkę nerwową (nikotyna, alkohol, narkotyki),
- Chorobami przebytymi w czasie ciąży ( szczególnie chorobami zakaźnymi),
- Zatruciami w czasie ciąży i niewłaściwym odżywianiem się ciężarnej.
- Urazami psychicznymi lub niedotlenieniem w czasie porodu.
- Poważnymi chorobami lub urazami w wieku dziecięcym.
Według najnowszych badań w niewielkim stopniu do powstawania u dzieci ADHD przyczynia się nieprawidłowa sytuacja domowa lub błędy popełniane przez rodziców. To tylko nasila problemy dziecka nadpobudliwego.
- Objawy ADHD, – czyli, jak poznać, że dziecko jest nadpobudliwe psychoruchowo?
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej ujawniają się u dzieci przed 7 rokiem życia. Już w wieku przedszkolnym wiele dzieci wykazuje objawy dziecka nadpobudliwego.
Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej układają się w trzy grupy:
- Kłopoty z kontrolą własnej impulsywności – dzieci z ADHD reagują natychmiast po pojawieniu się impulsu, nie potrafią zahamować i odroczyć swojej reakcji. Dziecko nadpobudliwe zna zasady i wie, co powinno zrobić w danej sytuacji, lecz nie potrafi zapanować nad swoimi reakcjami. Dziecko z ADHD często popada w konflikty
z dziećmi i staje się „ kozłem ofiarnym” ponieważ jest dzieckiem łatwowiernym i bez trudu można namówić go do zrobienia czegoś głupiego. Nie mogąc przewidzieć konsekwencji swojego działania popada także w konflikt z nauczycielem.
Rezultatem tego bywają kłopoty z doczekaniem się na swoją kolej w grach i zabawach, agresywne zachowanie dziecka i przeszkadzanie i przerywanie zabawy lub rozmowy innym .dzieciom.
- Nadmierną aktywnością ruchową – dzieci nadpobudliwe psychoruchowo są bardziej ruchliwe i żywe niż ich rówieśnicy. Nie potrafią zatrzymać się na dłużej przy jednej czynności, muszą ciagle być w ruchu. Robią wszystko szybko: szybko jedzą, biegają w kółko, szybko i niedokładnie wykonują polecone prace. Innym objawem nadruchliwości jest „niepokój w obrębie siedzenia”. Dziecko z ADHD nie siedzi spokojnie tylko kręci się, wierci, macha nogami i rękami. Często bawi różnymi przedmiotami, które znajdują się w jego zasięgu, klockami, kredkami, skrawkiem papieru. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo może wykazywać także problemy w „obrębie mięśni języka”, czyli wykazywać nadmierną gadatliwość.
Nadruchliwość i związana z tym mała precyzja ruchów przyczynia się do obniżonego poziomu prac manualnych oraz powstawania większej ilości wypadków.
Dziecko z ADHD ma także problemy z oceną własnej siły wkładanej w wykonywanie określonej czynności. W rezultacie prowadzi to do niszczenia zabawek i nadmiernego hałasowania.
- Zaburzeniami koncentracji uwagi, – czyli słabszej zdolności do koncentrowania się na określonym zadaniu.
Dzieci z ADHD mają problemy z:
- z zastosowaniem się do poleceń nauczyciela,
- skupieniem się na jednej czynności,
- wykonaniem do końca poleconego zadania,
- słuchania tego, co się do nich mówi,
- uważaniem na zajęciach,
- pamiętaniem o swoich rzeczach.
Problemy te związane są z niedostatecznie wykształconymi cechami uwagi (wybiórczością, trwałością, przerzutnością, rozpiętością). Oznacza to, że dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej są w stanie skupić swoją uwagę na pojedynczych bodźcach najsilniej wyróżniających się z otoczenia i na tych, które sprawiają im przyjemność, np. (komputer, telewizja). Trudność tym dzieciom sprawia także „wyszukanie”, usłyszenie tego, co mówi nauczyciel. Związane to jest z problemami z przerzutnością uwagi. Dla dziecka z ADHD każdy bodziec docierający z zewnątrz jest jednakowy ( równorzędny).
Mówiąc o objawach nadpobudliwości psychoruchowej nie sposób pominąć trudności, jakie mają te dzieci w sferze emocjonalnej i społecznej.
W sferze emocjonalnej dzieci w wieku przedszkolnym mają przede wszystkim problemy z:
- rozstawaniem się z mamą,
- nadmierną labilnością emocjonalną ( beż „stanów przejściowych” przechodzą od świetnego humoru do złości czy gniewu lub odwrotnie),
- przyjmowaniem perspektywy innej osoby,
- radzeniem sobie z doświadczeniem porażki,
- wzmożoną reaktywnością emocjonalną (łatwe popadanie we frustrację lub trudną do opanowania złość).
Ściśle ze sferą emocjonalną powiązana jest sfera społeczna. Tutaj także dzieci z ADHD mają problemy z prawidłowym funkcjonowaniem.
W obrębie tej sfery dzieci te przejawiają:
- skłonność do dominacji i kontroli,
- skłonność do odgrywania roli grupowego błazna, bądź „miejscowego zabijaki” w przedszkolu,
- trudność w podejmowaniu współpracy z rówieśnikami,
- trudność w nawiązaniu trwałych znajomości z rówieśnikami.
- Diagnoza
Obecnie coraz więcej dzieci sprawia problemy wychowawcze w szkole lub przedszkolu. Ale nie każde niegrzeczne dziecko ma ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Abyśmy mogli to dokładnie stwierdzić potrzebny jest odpowiedni proces diagnostyczny.
Postawienie prawidłowej diagnozy lekarz lub psycholog rozpoczyna od wywiadu
z rodzicami. W ten sposób zbiera wiadomości o przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka, jego kontaktach z rówieśnikami, sposobie spędzania wolnego czasu oraz problemach w przedszkolu lub szkole. Pomocna tu jest także opinia nauczyciela ( najlepiej takiego, który zna dziecko, co najmniej pół roku).
Następnym etapem stawiania diagnozy jest wnikliwa obserwacja zachowania dziecka (przez dłuższy czas, podczas pracy z lekarzem lub psychologiem). Następnie przeprowadzamy rozmowę z dzieckiem, najlepiej bez obecności rodziców ( lepiej można wtedy poznać funkcjonowanie dziecka bez nadzoru rodziców).
W postawieniu prawidłowej diagnozy pomagają nam też wypełnione przez rodziców lub nauczycieli kwestionariusze zawierające pytania dotyczące ADHD.
Do najbardziej popularnych i polecanych należą Kwestionariusze Connersa dla nauczycieli i rodziców, kwestionariusz ADHD – RS oraz badające znacznie szerzej rozmaite trudne zachowania dziecka, kwestionariusze z grupy Child Behavior Checklist. Są one przeznaczone do wyodrębnienia grupy dzieci, u których można podejrzewać nadpobudliwość psychoruchową oraz do oceny przebiegu i skuteczności leczenia przy wielokrotnym badaniu tego samego dziecka.
Warte polecenia są także kwestionariusze oparte na kryteriach diagnostycznych ICD – 10 i DSM – IV TR. [3] (załącznik 1 i 2).
Stawiając diagnozę musimy pamiętać, że podobne objawy do ADHD mogą mieć
i inne choroby i stany dziecka. Mogą to być:
- choroby somatyczne ( zapalenie ucha, angina, alergia, anemia, owsica itp.),
- zaburzenia psychiczne (upośledzenie umysłowe, lęki, depresje, autyzm, zespół Aspergera itp.)
- wpływ środowiska (dziecko nadmiernie zdolne, silny stres, dziecko maltretowane lub bite, nadmierne oczekiwania rodziców).
- Leczenie ADHD
ADHD jak każda choroba czy zaburzenie wymaga leczenia. Najlepsze wyniki w tym przypadku osiągamy stosując wiele metod leczenia i środków wspomagających. Stosować tu możemy leczenie farmakologiczne, psychoterapię, reedukację, terapię zachowawczą.
- leczenie farmakologiczne stosuje się u dzieci ze średnio lub silnie nasilonymi objawami nadpobudliwości psychoruchowej. W niektórych przypadkach jest niezbędne, aby inne stosowane równolegle metody leczenia były skuteczne.
Środki farmakologiczne zmniejszają problemy związane z brakiem uwagi i wpływają na poziom impulsywności dziecka.
- psychoterapia – obejmuje kilka różnych terapii, które najczęściej są stosowane i odnoszą pozytywny skutek.
- trening dla rodziców i terapia zachowawcza (behawioralna). Polega ona na pracy z samymi rodzicami w celu poznania problemów, jakie się pojawiają i jak rodzice sobie z nimi radzą oraz opracowaniem strategii działania odpowiedniej dla rodziny, opartej na dobrych psychologicznych radach i pomaga zastosować je w praktyce.
- analiza behawioralna opiera się na przekonaniu, że na zachowanie mają wpływ wcześniejsze zdarzenia, okoliczności poprzedzające zachowanie i to, co dzieje się w następstwie zachowania. Zmieniając zdarzenia lub reakcję na zachowanie możemy także zmienić częstość ich występowania.[4]
- pozytywne wzmocnienie – polega na wypracowaniu wspólnego działania rodziców i dziecka. Uświadomienie dziecku oczekiwanych zachowań i odpowiedniego nagradzania (wzmacniania) lub karania (tylko w drastycznych przypadkach – zachowaniach).
- terapia rodzinna – stosowana jest w celu poprawienia komunikacji i porozumienia między członkami rodziny oraz znalezienia własnego rozwiązania problemów spowodowanych ADHD i innymi ważnymi czynnikami[5]
- terapia psychodynamiczna (indywidualna praca z dzieckiem) – dziecko spotykając się indywidualnie z terapeutą ma możliwość poznania i zrozumienia własnych myśli, uczuć, postępowania. W terapii tej stosujemy najczęściej grę, sztukę lub dramat w formie psychodramy pozwalając dziecku wypowiedzieć się nie tylko w formie słownej. Ten rodzaj terapii powinien być stosowany tylko przez wykwalifikowanych terapeutów.
- umiejętność rozwiązywania problemów – uświadomienie dzieciom problemu, jaki mają i wskazanie sposobu postępowania w celu ich rozwiązania.
W pracy nad zmniejszeniem problemów z ADHD najważniejsze jest optymistyczne nastawienie i nadzieja na normalne funkcjonowanie.
- Jak pracować z dzieckiem nadpobudliwym?
Pracę z dzieckiem nadpobudliwym najlepiej zacząć od samej siebie. Należy nauczyć się akceptacji każdego dziecka z jego wadami i zaletami. Nauczyciel powinien akceptować odmienność każdego dziecka i zrozumieć, że nie wszystkie dzieci są idealne.
Dzieciom z nadpobudliwością psychoruchową należy stworzyć przyjazne i uporządkowane środowisko. Istotnym warunkiem powodzenia w pracy z dzieckiem z ADHD jest dopasowanie wymagań do konkretnego dziecka i współpraca nauczyciela, rodziców
i specjalistów (psycholog, logopeda, terapeuta, lekarz). Tylko taka współpraca może ułatwić dziecku normalne funkcjonowanie w środowisku.
W postępowaniu z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo w przedszkolu ważne jest:
- Zachowanie spokoju i rozsądku. Starajmy się, by nasz spokój udzielał się dziecku.
- Sadzanie dziecka blisko nauczyciela na zajęciach lub przy stoliku blisko biurka z dala od okna i drzwi.
- Nie hamowanie nadmiernej aktywności dziecka, lecz ukierunkowywanie jej pozytywnie ( proszenie dziecka o pomoc przy wykonywaniu prostych zadań i pomocy nam, np.. rozłóż na stoliki kartki, kredki,). Pozwoli to na częściowe rozładowanie energii dziecka.
- Aby zadania polecane dziecku do wykonania były dokładnie tłumaczone, trudniejsze pokazane, aby dziecko mogło zobaczyć jego wykonanie. Mówić należy głosem spokojnym, umiarkowanym. Wystrzegać się krzyku i pośpiechu.
- Czas wykonywanej czynności (zajęcia) należy dostosowywać do możliwości dziecka. U dzieci nadpobudliwych czas skupienia uwagi wynosi około 5 minut. Dłuższe zadania należy podzielić na małe części, aby dziecko mogło wykonać całość.
- Zwracanie uwagi na doprowadzanie pracy do końca i staranne ich wykonanie. Do prac niedokończonych należy wracać i doprowadzić ją do końca.
- Stopniowanie czasu i trudności zadania dla danego dziecka.
- Określanie jasnych reguł i czasu trwania zabaw, w których dziecko bierze udział.
- Prowadzenie zajęć relaksacyjnych po każdych zajęciach wymagających zwiększonej aktywności ruchowej.
- W czasie zajęć wymagających skupienia lub samodzielnej pracy usuwanie nadmiernych bodźców rozpraszających dziecko, np., na stoliku, przy którym dziecko będzie rysowało powinna się znajdować tylko kartka i kredki.
- Dawanie dziecku więcej czasu na wypowiedzi. Pozwolić dziecku wypowiedzieć się.
- dawanie dziecku poczucia odpowiedzialności, np. wybrać go na dyżurnego, poprosić o pomoc przy rozkładaniu sztućców do posiłku.
- Nagradzanie dziecka za każdą skończoną czynność, nawet, jeżeli wykonana jest niezbyt starannie. Dostrzegać każdy wysiłek dziecka.
- Zauważanie pozytywnego zachowania i nagradzanie go ( pochwałą).
- Akceptowanie dziecka takim, jakie jest. Zachowanie dziecka nie może wpływać na sympatie do niego.
- Zauważanie i reagowanie na każdy przejaw agresji do innych dzieci, w przeciwnym razie utrwalimy w dziecku ten nawyk.
- Cierpliwe i pozytywne nastawienie do dziecka. Nie należy zbyt często upominać dziecka, nie rób, nie biegaj.
Przedstawione tu zasady dotyczą nauczyciela. Jednak, aby praca przyniosła efekty potrzebna jest pomoc rodziców. Oni też powinni przestrzegać pewnych wskazań (załącznik 3)
- Metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo.
Każde dziecko potrzebuje od nas dorosłych pomocy. Szczególnej pomocy wymaga dziecko nadpobudliwe psychoruchowo. Praca z tym dzieckiem opiera się na stosowaniu różnorodnych terapii. Terapię dobieramy do specyficznych potrzeb dziecka. Każde dziecko powinno mieć indywidualny program pracy.
Obecnie wykorzystuje się różnorodne metody służące hamowaniu nadpobudliwych zachowań dzieci. Do nich możemy zaliczyć:
- Metody stymulacji rozwoju, które dotyczą pracy z samym dzieckiem i polegają na pobudzaniu rozwoju niektórych funkcji oraz rozwijaniu możliwości dziecka.
v Metoda Dobrego Startu – jest metodą stosowaną w zasadzie do pracy z dziećmi dyslektycznymi. Stosowana jest także, chociaż w mniejszym stopniu do pracy
z dziećmi z ADHD. W metodzie tej rozwijając prawidłowe wykonywanie czynności ruchowych rozwijamy czynności poznawcze.
v Kinezjologia Edukacyjna – metoda P. Dennisona – są to specjalnie dobrane ćwiczenia fizyczne aktywizujące obie półkule mózgowe. Ciało i ruch odgrywają ważną rolę w tworzeniu się sieci powiązań komórek nerwowych, które stanowią podstawę uczenia się. Aby nasza nauka była wydajna i abyśmy byli doskonali w ty, co robimy potrzebna jest praca obydwu półkul. Ćwiczenia Dennisona uaktywniają te półkule oraz cztery płaty mózgu, co zwiększa nasze funkcje poznawcze i zdolności uczenia się. Gimnastyka mózgu daje bardzo dobre efekty w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym oraz z dziećmi ze słabym i średnim poziomem ADHD. Ćwiczenia te wpływają na polepszenie koncentracji, pamięci, umiejętności przewidywania, koordynacji wzrokowo ruchowej, a także koordynacji wzroku, słuchu i równowagi.
v Program Korekcji zachowań – opracowany przez T. Opolską i E. Potempską. Metoda ta opiera się na odpowiednich ćwiczeniach i zabawach dla grupy dzieci pomagających rozładować energię, ułatwić pracę w grupie. Zabawy te pomagają dzieciom doświadczyć pozytywnych zachowań, radzić sobie z własną nadpobudliwością oraz odreagować napięcia.
v Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne. Metoda ta pomaga dzieciom z jednej strony w rozwoju fizycznym (dziecko ma możliwość poznania swojego ciała, jego siły i możliwości) a z drugiej strony w rozwoju osobowości (uczą się podejmować inicjatywę, wykorzystywać własną inwencję, uczą się wrażliwości na potrzeby i uczucia innych).
W opinii M. Bogdanowicz „ doświadczenia z wieloletniej pracy metodą Weroniki Sherborne w terapii grupowej dzieci z zaburzeniami zachowania wskazują, że mogą się one uwolnić od nadmiaru energii o fizjologicznie wzmożonej sile. Sposób wyładowania tej energii raz jest dowolny, innym zaś razem ruchom nadawana jest określona forma, społecznie akceptowana”.[6]
Metodę można stosować m.in. w różnych formach, jako zajęcia indywidualne z jednym dzieckiem, czy też w parach, gdy dorośli ćwiczą razem z dzieckiem.
v Program Aktywności Knilla – Świadomość ciała, Kontakt, Komunikacja.
Program został opracowany przez M. Knill i Ch. Knilla. W początkowych zajęciach dla dzieci hiperaktywnych stosuje się program wprowadzający trwający 8 minut. Dopiero po jakimś czasie wprowadza się następne programy ( ćwiczenia rąk, dłoni, „doświadczanie” głowy, twarzy, pleców, brzucha, nóg poprzez głaskanie, pocieranie, obracanie). Każdy ruch wzmacniany jest przez odpowiednio dobraną muzykę. Dziecko wykonując ruchy szybkie i delikatne, powolne i ciężkie uczy się uzyskiwać kontrolę nad własną motoryką.
- Techniki relaksacyjne wprowadzające dziecko w stan ciszy, spokoju i odprężenia.
v Relaksacja progresywna Jacobsona – jest to najstarsza (1938) technika relaksacyjna, która polega na rozluźnianiu poszczególnych grup mięśniowych poprzez naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni. Efektem stosowania tej metody jest świadome zwalnianie napięcia, a przez to wpływanie na własne stany emocjonalne. wg B. Kaji „umiejętność odczuwania wrażeń płynących z mięśnia rozluźnionego jest szczególnie ważna dla dzieci nadpobudliwych, ponieważ większość z nich nie zdaje sobie sprawy z tego, że ich mięśnie znajdują się w stanie ciągłego napięcia”.[7]
v Trening autogenny Schulza jest metodą stosowaną u dzieci starszych, u których jest już dojrzały system nerwowy. U dzieci w wieku przedszkolnym można prowadzić taki trening tylko należy oprzeć go na zdolności do identyfikacji, naśladownictwie i naturalnej sugestywności. Celem tej metody jest świadome opanowanie własnego Dzieci relaksują się tu słuchając bajki na tle cichej, spokojnej muzyki identyfikując się z bohaterem bajki. Ważne aby podczas słuchania dzieci przebywały w pozycji leżącej i w pomieszczeniu, do którego nie dochodzą dodatkowe bodźce.
v Metoda, Winterberta jest metodą stosowaną często z dziećmi z ADHD, o słabej koncentracji uwagi i dziećmi nerwicowymi, ponieważ nie opiera się na sugestii i nie wymaga zdolności koncentracji umysłowej. Podczas relaksu dziecko leży wygodnie w zacisznym pokoju słuchając cichej, spokojnej muzyki. Terapeuta wykonuje na dziecku ruchy bierne zaczynając od dłoni ręki dominującej, poprzez przedramię, ramię, mięśnie barku, szyi i do mięśni twarzy. Następnie podobnie postępuje z drugą ręką i nogami zaczynając od stopy poprzez podudzie, udo. Aby zwolnić napięcie mięśniowe terapeuta wykonuje w zakresie ruchów biernych obroty, huśtania, krążenia i bierne opuszczanie kończyn. Ruchy bierne osłabiają napięcie mięśniowe, pozwalają poznać własne ciało, poprawiają orientację przestrzenną, koordynację nerwowo – mięśniową i wzrokowo – ruchową. Po takich zajęciach są spokojne, odprężone i chętne do podjęcia pracy.
v Relaksacja oddechowa – wyciszająca dzieci nerwowe lub mające problemy z oddychaniem.
Ćwiczenia oddechowe pomagają odnaleźć każdemu spokój wewnętrzny i siły do pokonywania trudności. Gimnastyka oddechowa ma na celu rozprężenie obwodowych części płuc przez właściwe wykorzystanie pracy przepony. Głębokie oddychanie pomaga także uwolnić z organizmu napięcie. Ćwiczenia oddechowe należy prowadzić w pozycji leżącej lub siedzącej – najbezpieczniejszej dla dziecka.
v Metoda Symboli dźwiękowych – opracowana została przez B Kaję. Łączy w sobie elementy ruchu i muzyki. Jest metodą często stosowana u dzieci nadpobudliwych w wieku przedszkolnym. B. Kaja twierdzi, że odpowiednio dobrane ćwiczenia są podstawą do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego. Metoda symboli dźwiękowych oddziałuje na: - sferę ruchową – pobudzając ciało,
- sferę poznawczą – rozwijając procesy myślowe (analiza i synteza, porównywanie poprzez ćwiczenia w operowaniu symbolami dźwiękowymi), - sferę emocjonalną – pozwalając odreagować napięcie emocjonalne, uwierzyć we własne siły, - sferę społeczną – umożliwiając współdziałanie w zespole. Poprzez ćwiczenia oddziałujemy na osobowość dziecka. Poprzez ruch dziecko pobudza się motorycznie, kształci się w schemacie ciała i przestrzeni, koncentruje uwagę, uczy się kontrolować własne ruchy. Poprzez interpretację plastyczną utworów muzycznych ćwiczy swoją wyobraźnię. Zabawy słowno – muzyczne zaś rozwijają mowę dziecka i zdolność słuchania.
v Drama – to metoda sprzyjająca wszechstronnemu rozwojowi dziecka. Odwołuje się ona do naturalnej aktywności dziecka, jego indywidualnych potrzeb i zainteresowań. Podczas odtwarzania ról dziecko ma możliwość pobudzania i rozwijania własnej wyobraźni. Drama pobudzając i rozwijając naturalne skłonności człowieka ma na celu wykształcenie samodzielności w myśleniu i działaniu, otwartej i aktywnej postawy oraz wzbogaceniu emocjonalnych uczuć i rozumienia innych. Drama ma bardzo duże znaczenie wychowawcze. W dramie przyjmujemy dziecko takie, jakie ono jest i pozwalamy mu spontanicznie się rozwijać. Dziecko wcielając się w różne role ma możliwość głębszego poznania świata i zrozumienia praw nim rządzących. Poprzez podsuwanie odpowiednich tekstów możemy pracować nad zmiana zachowań dziecka, zrozumienia innych i zastanowienia się nad własnym postępowaniem.
v Metoda Malowania Dziesięcioma palcami - to metoda wykorzystująca spontaniczną działalność plastyczną dziecka. Poprzez malowanie palcami (powrót do naturalnej skłonności paćkania się w różnych substancjach) dziecko może pokonać swój lęk, zahamowania, wzmocnić wiarę we własne siły. Taka spontaniczna działalność plastyczna kształtuje pozytywny - poznawczy i emocjonalny stosunek do świata.
v Holding – metoda ta polega na mocnym trzymaniu dziecka przy sobie (kontakt cielesny), co ma umożliwić otwarte wyrażanie agresywnych uczuć.
v Terapia behawioralna – polega na wzmacnianiu pozytywnych zachowań dziecka i eliminowaniu złych. Stosuje się tu najczęściej nagrodę, jako element wzmocnienia i utrwalenia pożądanego zachowania. Nie jest to jednak takie łatwe ponieważ większość zaburzonych dzieci ma słabą koncentrację uwagi i pamięć krótkotrwałą, i nie zapamiętuje połączenia zachowanie – nagroda. Wymagana jest tu ogromna cierpliwość terapeuty.
- Metody psychoedukacyjne – to sposoby podawane rodzicom do ćwiczenia z dzieckiem w domu (pomiędzy spotkaniami z terapeutą)
v Metoda C. Sutton – pomaga rodzicom i wychowawcom zmienić zachowania niepożądane w pożądane. Przebieg oddziaływań przebiega tu w kilku etapach: - definiowanie zachowania (nazwanie tego, co robi dziecko, a my nazywamy to nieposłuszeństwem, - obserwacja samego zachowania, - zauważenie wydarzeń przed wystąpieniem zachowania, samego zachowania i konsekwencji zachowania, czyli tego, co dzieje się po określonym zachowaniu. – zmiana naszego zachowania - zwracanie uwagi na pozytywne zachowania dziecka i wzmacnianie ich nagrodami (uwaga, uśmiech, zachęta, słodycze, książeczka, lody, mała zabawka).
v Metoda A. Faber i E. Mazzlish – pomaga znaleźć porozumienie w rodzinie, zbudować nowy sposób porozumiewania się i budować pozytywny obraz własnej osoby. Opiera się na wzajemnym wsłuchiwaniu się w siebie. Rodzice uczą się słuchać swoje dziecko i rozumieć jego problemy, a dziecko widząc słuchających go rodziców uczy się ich rozumieć. Dokładnie metoda ta opisana jest w książce „Jak mówić, by dzieci nas słuchały, jak słuchać, by dzieci chciały do nas mówić”
v Metoda T. Gordona – pomaga uczyć się wzajemnego zrozumienia i akceptowania członków rodziny takimi, jakimi są. W metodzie tej chodzi przede wszystkim o stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania, kiedy to dziecko ma prawo mówić o swoich potrzebach, a dorośli mają prawo go wysłuchać i ustosunkować się do jego zachowania. Jest to metoda porozumiewania się z dzieckiem, dzięki czemu staje się ono bardziej samodzielne i odpowiedzialne, a szacunek dla rodziców jest czymś naturalnym, nienarzuconym. Wspólne szukanie rozwiązania ( rodzice – dzieci), przyczynia się do powstania w rodzinie poczucia wolności, swobody i harmonii.
Istota tej metody opiera się na sześciu krokach.
· Krok 1- rozpoznanie i nazwanie konfliktu,
· Krok 2 – Znalezienie możliwych rozwiązań przez obie strony (rodzice – dzieci),
· Krok 3 – Krytyczna ocena niektórych rozwiązań. Wybranie jednej lub dwóch propozycji,
· Krok 4 – Zdecydowanie się na najlepszą propozycję,
· Krok 5 – Wykonanie wybranego rozwiązania,
· Krok 6 – Końcowa ocena, co się udało, a co trzeba poprawić.
Najważniejsze w tej metodzie jest aktywne słuchanie, aby rodzice zrozumieli dobrze swoje dziecko, a dzieci zrozumieli, że rodzice też mają swoje problemy.
v Metoda Integracji Sensorycznej (SI ) – ćwiczenia prowadzone tą metodą wpływają na poprawę funkcjonowania układów zmysłowych, które pozwalają w lepszym rozumieniu bodźców dopływających z zewnątrz. Poprzez ćwiczenia tego typu poprawiamy samoakceptację, samoobsługę, koncentrację uwagi i zdolność wykonywania poleceń.
Do ćwiczeń metodą integracji sensorycznej wykorzystujemy specjalny sprzęt (huśtawki, tunele do przechodzenia, trampoliny) oraz różnego rodzaju przybory (szerokie pędzle, rękawice z materiału o różnej fakturze, piłki terapeutyczne, pianki do golenia).
III TREŚCI PROGRAMOWE
- Rozwijanie umiejętności zgodnego współżycia i współdziałania z rówieśnikami i najbliższym środowiskiem.
- Współdziałanie w rozwiązywaniu codziennych domowych problemów.
- Wzmacnianie więzi rodzinnych poprzez wspólne przeżywanie przyjemności i radości takich jak, wspólny posiłek, wspólny spacer, wspólna zabawa.
- Poznanie zasad regulujących zachowanie podczas korzystania ze swoich zabawek, zabawy w tym samym miejscu, kąciku zainteresowań.
- Rozumienie, że inni mają takie same potrzeby jak ja (uczestniczenie w zabawie, korzystanie z zabawek).
- Reagowanie na polecenia nauczycielki, przychodzenie na zbiórki, ustawianie się we właściwy sposób.
- Uczenie się samodzielnego, kulturalnego rozwiązywania zaistniałych konfliktów zgodnie z ustalonymi normami postępowania i przestrzegania podstawowej zasady, że nie wolno nikogo krzywdzić.
- Poszanowanie własności i wytworów kolegów.
- Kolejne wypowiadanie się podczas rozmów z całą grupą. Spokojne oczekiwanie na swoją kolejność, uważne słuchanie innych.
- Dokładne wykonywanie podejmowanych czynności i zadań.
- Uczenie się przyjmowania pochwał i krytyki ze strony innych jako wskazówek do dalszego postępowania.
- rozumienie zła, jakie niesie ze sobą przemoc fizyczna i przeciwstawianie się takiej formie rozwiązywania konfliktów.
- Zdawanie sobie sprawy z konieczności przestrzegania zasad warunkujących bezpieczeństwo własne i innych.
- Uczenie się właściwego reagowania na przejawy emocji innych ludzi.
- Nabywanie umiejętności hamowania własnych reakcji agresywnych.
- Rozumienie potrzeby unikania zbyt dużej ilości bodźców mających niekorzystny wpływ na zdrowie.
- Nabywanie przekonania, że jestem niepowtarzalną jednostką i nauczycielka akceptuje mnie takim, jakim jestem – w tym moje wypowiedzi, moje osiągnięcia i niedoskonałości.
- Udział w grach dydaktycznych z elementami współzawodnictwa – uczenie się przyjmowania ze spokojem przegranej i traktowanie tego faktu jako elementu zabawy.
- Zabawy w teatr. Wykorzystanie niewerbalnych środków wyrazu: ruchy ciała, rąk, mimika, spojrzenie, uśmiech – nazywanie wyrażanych emocji i stanów.
- Malowanie i rysowanie na różnych formatach papieru.
- Wyrabianie szybkiej orientacji, pamięci i uwagi poprzez udział w zabawach inhibicyjno – incytacyjnych.
- Rysowanie i malowanie ilustracji do utworów instrumentalnych, inspirowane nastrojem i charakterem muzyki.
| To jest stopka |
