| Strona główna | Mapa serwisu | English version |
 |  |
 PRACA |
HOBBY |
|
|||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||
| PRACA > AWANS ZAWODOWY > Studium przypadku |
STUDIUM PRZYPADKU DZIECKA NADPOBUDLIWEGO PSYCHORUCHOWO.
Pracując w przedszkolu zauważyłam, że coraz więcej jest dzieci mających problem z nadruchliwością, agresją i koncentracją uwagi na określonym zadaniu.
W związku z tym zainteresowałam się tym problemem i postanowiłam przyjrzeć się dokładniej dzieciom z takim zachowaniem.
Obecnie pracuję w grupie dzieci 5 letnich i mam wśród swoich wychowanków chłopca z nadruchliwością i problemem z koncentracją uwagi.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Tomek ma 5 lat i 8 miesięcy. Do tej grupy dzieci chodzi już drugi rok. Nie jest zbyt lubiany przez dzieci ze względu na chęć przewodzenia grupie i narzucania dzieciom swojego pomysłu zabawy. Ciężko mu jest się skupić nad określonym zadaniem, nie umie usiedzieć na zajęciach, ciągle coś mówi do siebie, przeszkadza innym dzieciom poprzez popychanie, szturchanie, podszczypywanie czy mówienie do ucha. Często popada w konflikty z dziećmi, nie potrafi podporządkować się poleceniom nauczyciela i prośbom dzieci. Używa przy tym nieraz „brzydkich” słów. Lubi gonitwy i zabawy w chowanego.
W kontaktach indywidualnych z nauczycielką Tomek potrafi zachowywać się „normalnie”. Można z nim porozmawiać, nawet przez krótki czas potrafi skupić się nad zadaniem (praca w książce, wykonanie rysunku). Każda praca w książce lub rysunek czy to tematycznie określony czy dowolny jest wykonany nie estetycznie i ubogi w szczegóły. Linie są mocne i kanciaste. Niechętny do jakiejkolwiek pracy. Najlepiej czuje się „nic” nie robiąc, komentując przy tym zajęcia i zabawy innych.
Początkowo myślałam, że jest to zachowanie chwilowe, spowodowane nową sytuacją, czy chęcią zwrócenia uwagi. Ale nawet poświęcając mu więcej uwagi niż innym dzieciom zachowanie jego nie zmienia się.
W celu wyjaśnienia takiego zachowania zastosowałam różne metody: wywiad z rodzicami, obserwację dziecka, rozmowę z psychologiem po wstępnym badaniu dziecka.
GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA
Informacje zaczerpnięte z wywiadu z matką, obserwacji dziecka i rozmowy z psychologiem.
Tomek pochodzi z pełnej rodziny. Jest jedynakiem. Rodzice dziecka pracują zawodowo, mają niewiele czasu dla dziecka. W chwilach kiedy rodzice są w pracy Tomkiem opiekują się dziadkowie.
W pierwszym roku pobytu w przedszkolu Tomek wymagał ciągłej uwagi. Często popadał w konflikty z kolegami ( bił ich, zabierał im zabawki, psuł każdą zabawę). Nawet przez chwilę nie usiedział i nie przestawał mówić. Używał „brzydkich” słów. Był taką „iskierką” w grupie. Rozmowy z rodzicami nie odnosiły żadnego skutku. Podczas wspólnych spotkań (uroczystości, zajęcia otwarte, odbiór dziecka z przedszkola) można było wyczuć, że Tomek „rządzi” dorosłymi, wszyscy ulegają Tomkowi, żeby tylko chłopiec był spokojny, nie awanturował się, nie używał „ brzydkich słów.
Niechętnie uczestniczył w zajęciach grupowych. Wszystko go nudziło, nic nie było w stanie go zainteresować. Wszystko robił szybko i niedbale, popisywał się swoim zachowaniem. Dzieciom nieraz się to podobało, próbowały nawet go naśladować.
W zabawie czuł się najlepiej tylko wtedy, kiedy był liderem. Najbardziej lubił zabawy ruchowe, w których mógł biegać, skakać, mocować się.
W czasie rozmowy z mamą i zasygnalizowaniu problemu, mama była tego świadoma, ale twierdziła, że z nią Tomek jest grzeczny, nie sprawia żadnych problemów. Pomaga jej we wszystkim, dużo rozmawia. Zwróciła też uwagę, że to może brak czasu jej i jej męża wpływa na takie zachowanie.
Tomek nie zawsze reagował na polecenia nauczycielki. Problemy stwarzał też na zajęciach dodatkowych. Wszyscy nauczyciele mieli problem na zajęciach z Tomkiem.
Ogólnie Tomek lubiany był wśród dzieci, chociaż często narzekały na niego to i tak go lubili, bo często im obiecywał różne rzeczy.
Chłopiec jest śmiały, otwarty w stosunku do dzieci i nauczycielek. Pomaga dzieciom w sprzątaniu. Posiada dużą wiedzę, szybko uczy się wierszy i piosenek. Podczas uroczystości, występów zna role innych dzieci i często podpowiada im lub mówi za nich. Nie może ustać w miejscu, musi być ciągle w ruchu i w centrum zainteresowania. Nie potrafi skoncentrować się na jednej określonej czynności, wymaga częstych i prostych poleceń kierowanych bezpośrednio do niego.
Niekiedy bywa agresywny, szybko się obraża.
Obserwując dziecko ma się wrażenie, że jest to chłopiec nadpobudliwy, chociaż w tym wieku mówi się raczej o elementach ADHD.
Moim zdaniem na takie zachowanie chłopca złożyło się kilka przyczyn. Jedną z nich była „nerwowa” atmosfera w domu w czasie ciąży matki oraz późniejsza w jego wychowaniu- pozostawienie chłopcu zbyt dużej swobody, uległość wobec żądań dziecka, ustępowanie, brak konsekwencji i brak czasu ze strony rodziców.
Na prośbę nauczycielki Tomek został skierowany na badanie do p. psycholog.
Po rozmowie z chłopcem psycholog stwierdziła, że w warunkach przedszkolnych nie jest możliwe badanie chłopca, ponieważ wszystko wokół rozprasza go. Powiedziała tylko, że na zachowanie chłopca (być może jego nadpobudliwość) ma wpływ niewłaściwa atmosfera w rodzinie (brak rodziców w domu w związku z pracą oraz problemy osobiste mamy). Jednocześnie stwierdziła, że chłopiec jest dzieckiem mądrym, na swój wiek dojrzałym intelektualnie, ma tylko obniżoną sprawność manualną.
Pomoc Tomkowi jest możliwa tylko przy współpracy rodziców. Tej współpracy jednak nie ma. Rodzice nie mogą znaleźć czasu na współpracę z psycholog.
ZNACZENIE PROBLEMU
Termin „nadpobudliwość psychoruchowa” to obecnie bardzo modne określenie. Określa się nim właściwie każdy rodzaj zachowań dziecka odbiegającego od normy. Znaczy to tyle, że każde dziecko bardziej ruchliwe, stwarzające swym zachowaniem kłopoty wychowawcze nazywane jest dzieckiem nadpobudliwym, dzieckiem z ADHD. Nic bardziej błędnego niż takie określenie.
ADHD to jedna z postaci nadpobudliwości psychoruchowej. ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficyt Hyperactivity Disorder, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (zwany także zespołem hiperkinetycznym lub zaburzeniami hiperkinetycznymi).
W medycynie zaburzenie to znane jest już od ponad stu pięćdziesięciu lat. Wszystkie społeczeństwa i wszystkie kultury borykały się z tym problemem. Nie było ono jednak wtedy tak poznane i zdefiniowane. Dzieci dotknięte tym problemem traktowane były jako nieznośne, niezdyscyplinowane i źle wychowane. Winą obarczano rodziców i źle patrzono na takie osoby. Każdy sam borykał się z tym problemem, często izolował się od społeczeństwa nie chcąc narażać się na „wytykanie palcami”.
Obecnie zaburzenie to zostało dokładnie zbadane i zdefiniowane.
ADHD uznano za jednostkę chorobową a nie za „dziecięcą złośliwość” czy „nieudolność wychowawczą”. ADHD jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń wieku rozwojowego. Występuje u około2 – 5% populacji. ADHD istnieje nie tylko u dzieci ale także u osób dorosłych. Najnowsze badania wykazały, że zespól nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia koncentracji uwagi oraz zaburzenie koncentracji uwagi bez nadruchliwości uwarunkowany jest genetycznie i przekazywany jest z pokolenia na pokolenie.
Zachowania dziecka z nadpobudliwością psychoruchową mogą zmieniać się w zależności od wieku i sytuacji.
Przyczyny powstawania ADHD – zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są do końca znane. Są to bardzo złożone mechanizmy i wymagają wiedzy z różnych dziedzin.
Wiadomo na pewno, że ADHD jest zaburzeniem często przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli uwarunkowanym genetycznie i w wielu przypadkach środowisko
i wychowanie mają niewiele wspólnego z wystąpieniem objawów. Najnowsze badania dowiodły, że ryzyko odziedziczenia ADHD po krewnych drugiego stopnia jest większe po krewnych w linii męskiej.[1]
Większość badaczy uważa, że przyczyną ADHD jest nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi (połączeń neuronalnych), między korą mózgu ( zwłaszcza płatami czołowymi) a jądrami podkorowymi. Wiąże się to także z nieprawidłowym przekazywaniem informacji za pomocą dopaminy i noradrenaliny (obniżony poziom tych substancji i ich pochodnych). U dzieci z ADHD występuje także zmniejszenie całkowitej objętości mózgu
i móżdżku o około 3 – 4%. Różnica ta utrzymuje się przez całe życie i dotyczy kory płatów czołowych, jąder podkorowych, móżdżku, jak również ciała modzelowatego (łączącego obie półkule mózgowe).[2]
Jeżeli chodzi o inne struktury mózgu to są takie same, jak u osób nie dotkniętych tym zaburzeniem. Podczas badań czynnościowych mózgu wykryto u osób ADHD zmniejszenie przepływu krwi w płatach czołowych i jądrach podstawy oraz niższe zużycie glukozy w mózgowiu.
Przyczyną występowania u dzieci nadpobudliwości psychoruchowej są mikrouszkodzenia OUN, które spowodowane mogą być:
- Czynnikami uszkadzającymi komórkę nerwową (nikotyna, alkohol, narkotyki),
- Chorobami przebytymi w czasie ciąży ( szczególnie chorobami zakaźnymi),
- Zatruciami w czasie ciąży i niewłaściwym odżywianiem się ciężarnej.
- Urazami psychicznymi lub niedotlenieniem w czasie porodu.
- Poważnymi chorobami lub urazami w wieku dziecięcym.
Według najnowszych badań w niewielkim stopniu do powstawania u dzieci ADHD przyczynia się nieprawidłowa sytuacja domowa lub błędy popełniane przez rodziców. To tylko nasila problemy dziecka nadpobudliwego.
Objawy ADHD, – czyli, jak poznać, że dziecko jest nadpobudliwe psychoruchowo?
Objawy nadpobudliwości psychoruchowej ujawniają się u dzieci przed 7 rokiem życia. Już w wieku przedszkolnym wiele dzieci wykazuje objawy dziecka nadpobudliwego.
Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej układają się w trzy grupy:
- Kłopoty z kontrolą własnej impulsywności – dzieci z ADHD reagują natychmiast po pojawieniu się impulsu, nie potrafią zahamować i odroczyć swojej reakcji. Dziecko nadpobudliwe zna zasady i wie, co powinno zrobić w danej sytuacji, lecz nie potrafi zapanować nad swoimi reakcjami. Dziecko z ADHD często popada w konflikty
z dziećmi i staje się „ kozłem ofiarnym” ponieważ jest dzieckiem łatwowiernym i bez trudu można namówić go do zrobienia czegoś głupiego. Nie mogąc przewidzieć konsekwencji swojego działania popada także w konflikt z nauczycielem.
Rezultatem tego bywają kłopoty z doczekaniem się na swoją kolej w grach i zabawach, agresywne zachowanie dziecka i przeszkadzanie i przerywanie zabawy lub rozmowy innym .dzieciom.
- Nadmierną aktywnością ruchową – dzieci nadpobudliwe psychoruchowo są bardziej ruchliwe i żywe niż ich rówieśnicy. Nie potrafią zatrzymać się na dłużej przy jednej czynności, muszą ciagle być w ruchu. Robią wszystko szybko: szybko jedzą, biegają w kółko, szybko i niedokładnie wykonują polecone prace. Innym objawem nadruchliwości jest „niepokój w obrębie siedzenia”. Dziecko z ADHD nie siedzi spokojnie tylko kręci się, wierci, macha nogami i rękami. Często bawi różnymi przedmiotami, które znajdują się w jego zasięgu, klockami, kredkami, skrawkiem papieru. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo może wykazywać także problemy w „obrębie mięśni języka”, czyli wykazywać nadmierną gadatliwość.
Nadruchliwość i związana z tym mała precyzja ruchów przyczynia się do obniżonego poziomu prac manualnych oraz powstawania większej ilości wypadków.
Dziecko z ADHD ma także problemy z oceną własnej siły wkładanej w wykonywanie określonej czynności. W rezultacie prowadzi to do niszczenia zabawek i nadmiernego hałasowania.
- Zaburzeniami koncentracji uwagi, – czyli słabszej zdolności do koncentrowania się na określonym zadaniu.
Dzieci z ADHD mają problemy z:
- z zastosowaniem się do poleceń nauczyciela,
- skupieniem się na jednej czynności,
- wykonaniem do końca poleconego zadania,
- słuchania tego, co się do nich mówi,
- uważaniem na zajęciach,
- pamiętaniem o swoich rzeczach.
Problemy te związane są z niedostatecznie wykształconymi cechami uwagi (wybiórczością, trwałością, przerzutnością, rozpiętością). Oznacza to, że dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej są w stanie skupić swoją uwagę na pojedynczych bodźcach najsilniej wyróżniających się z otoczenia i na tych, które sprawiają im przyjemność, np. (komputer, telewizja). Trudność tym dzieciom sprawia także „wyszukanie”, usłyszenie tego, co mówi nauczyciel. Związane to jest z problemami z przerzutnością uwagi. Dla dziecka z ADHD każdy bodziec docierający z zewnątrz jest jednakowy ( równorzędny).
Mówiąc o objawach nadpobudliwości psychoruchowej nie sposób pominąć trudności, jakie mają te dzieci w sferze emocjonalnej i społecznej.
W sferze emocjonalnej dzieci w wieku przedszkolnym mają przede wszystkim problemy z:
- rozstawaniem się z mamą,
- nadmierną labilnością emocjonalną ( beż „stanów przejściowych” przechodzą od świetnego humoru do złości czy gniewu lub odwrotnie),
- przyjmowaniem perspektywy innej osoby,
- radzeniem sobie z doświadczeniem porażki,
- wzmożoną reaktywnością emocjonalną (łatwe popadanie we frustrację lub trudną do opanowania złość).
Ściśle ze sferą emocjonalną powiązana jest sfera społeczna. Tutaj także dzieci z ADHD mają problemy z prawidłowym funkcjonowaniem.
W obrębie tej sfery dzieci te przejawiają:
- skłonność do dominacji i kontroli,
- skłonność do odgrywania roli grupowego błazna, bądź „miejscowego zabijaki” w przedszkolu,
- trudność w podejmowaniu współpracy z rówieśnikami,
- trudność w nawiązaniu trwałych znajomości z rówieśnikami.
Podobne zachowanie obserwuje się u Tomka. To właśnie skłoniło mnie do zainteresowania się tym problemem i bliższym zajęciem się chłopcem.
PROGNOZA NEGATYWNA
Tomkowi potrzebna jest pomoc, która będzie wynikiem współpracy nauczycielek przedszkola, rodziny i psychologa. Bez takiej pomocy Tomek nadal będzie miał problemy z przestrzeganiem dyscypliny w grupie przedszkolnej a potem szkolnej, będzie miał problem z koncentracją uwagi, co odbije się negatywnie na ocenach szkolnych. Nie akceptacja chłopca przez rówieśników może sprawić, ze Tomek nie będzie chciał chodzić do przedszkola, będzie próbował wymuszać na dorosłych pozostanie w domu. Nasilić się może także agresja. Brak współpracy może także sprawić, że chłopiec nie będzie umiał i rozumiał czego się od niego wymaga. Inne wymagania w przedszkolu i inne w domu zdezorganizują postępowanie chłopca. Pobłażanie chłopcu w czynnościach, które musi wykonać samodzielnie, brak konsekwencji utrudni naukę planowego działania.
Niewłaściwe komunikaty (krzyki, zbyt długie polecenia) zwiększą chaos myślowy i utrudnią podjęcie prawidłowych decyzji.
PROGNOZA POZYTYWNA
Po wprowadzeniu systematycznej pracy z Tomkiem na pewno będą widoczne pozytywne zmiany w jego zachowaniu:
- Zwiększy się jego koncentracja na zajęciach, co przyczyni się do podniesienia poziomu prac manualnych.
- Wyciszy swoją agresję i głośne zachowanie przez co zyska akceptację kolegów, nawiąże nowe sympatie.
- Zwiększy się jego poczucie własnej wartości poprzez zauważenie zmian w postępowaniu i poziomie jego prac.
- Życzliwy stosunek otoczenia pozwoli chłopcu zaakceptować normy społeczne, pozwoli prawidłowo ocenić swoje postępowanie.
- Działania chłopca będą przemyślane.
- Nauczy się w sposób społecznie akceptowany rozładować swoje napięcie.
PROPOZYCJE ROZWIAZANIA
H. Natowska uważa, że terapia dziecka nadpobudliwego polega na stwarzaniu sytuacji, które pomogą dziecku wyciszyć się a jego aktywność i emocje skierować na cele społecznie pozytywne, co sprawi, że dziecko podniesie swój wizerunek w grupie rówieśniczej.
Aby pomóc Tomkowi podjęłam następujące działania:
- Nasiliłam współpracę z rodzicami,
- zwracam uwagę na potrzebę częstego kontaktu z chłopcem (rozmowy, zabawy, wspólne zabawy, spacery),
- prowadziłam zabawy i zajęcia wyciszające Tomka,
- angażowałam go do pomocy w przygotowaniu materiałów do zajęć, czy porządkowaniu Sali,
- prowadziłam zajęcia i zabawy pozwalające Tomkowi skoncentrować się na określonym zadaniu,
- uczyłam dziecko hamować swoją ruchliwość,
- ćwiczyłam sprawność manualną poprzez wykonywanie różnych prac wymagających precyzji,
- konsekwentnie przyzwyczajałam i wdrażałam chłopca do kończenia każdej zaczętej pracy,
- Chwaliłam Tomka za każde dobrze wykonane zadanie, za każde doprowadzone do końca przedsięwzięcie,
- Uczyłam dziecko rozładowywania swoich negatywnych emocji poprzez (darcie, zgniatanie deptanie kartki)
- Systematycznie kontaktowałam się z rodzicami dziecka, udzielałam informacji o zachowaniu dziecka, udzielałam rad i wskazówek, jak postępować z dzieckiem w domu.
Aby praca moja dała pożądane efekty opracowałam program pracy z dzieckiem z ADHD. Efekty mojego działania są jeszcze mało widoczne, ze względu na słabą współpracę z rodzicami w początkowej fazie. Dopiero pod koniec roku rodzice częściej kontaktowali się ze mną i obecnie próbują nawiązać współpracę z psychologiem.
Obecnie chłopiec chodzi już drugi rok do tego przedszkola. Od samego początku rodzice są w stałym kontakcie ze mną. Ja ponownie rozpoczęłam systematyczną pracę z chłopcem, która opierała się na:
- Prowadzeniu zajęć tak, aby zajęcia wymagające energii przeplatały się z tymi, które wymagają jej mniej,
- Utrzymywaniu zainteresowania na zadaniu poprzez częste jego zmiany,
- Powierzanie dziecku dodatkowych zadań (pomoc przy przygotowywaniu zajęć, pełnienie dyżuru),
- Zauważaniu pozytywnego zachowania, doprowadzanie czynności do końca, poprzez pochwałę,
Dodatkowo w wolnych chwilach pracuję z chłopcem indywidualnie. Zajęcia te mają przede wszystkim na celu:
- Wyciszenie dziecka,
- Wydłużenie okresu koncentracji uwagi,
- Wyeliminowanie niecelowych wyładowań ruchowych,
- Wyciszenie koordynacji ruchowej,
- Wytworzenie nawyków samokontroli czynności,
- Doprowadzenie dziecka do pozytywnego stosunku wobec własnych wytworów i wykonywanych czynności.
W pracy terapeutycznej stosuję różne techniki:
ü Stemplowanie na papierze,
ü Obrysowywanie wzorów,
ü Rysowanie nitką,
ü Kompozycje ze sznurków i kolorowych nitek,
ü Relaksacja przy muzyce,
ü Ćwiczenia oddechowe,
ü Zabawy z plasteliną, masą solną i mydłem (lepienie, rzeźbienie w mydle),
ü Ćwiczenia Dennisona,
ü Zabawy wyobraźni, ulubione zajęcia chłopca.
Obecnie w mojej pracy z dzieckiem mogę liczyć na współpracę z rodzicami. Im także podałam zadania naprawcze.
Wskazówki dla Rodziców dzieci z ADHD.
1. Bądźcie cierpliwi,
2. Kontrolujcie swoje emocje i wypowiedzi,
3. Podczas rozmowy z dzieckiem utrzymujcie z nim kontakt wzrokowy,
4. Bądźcie konsekwentni w swoim postępowaniu. Jasno określajcie, co dziecku wolno a co nie.
5. Wspólnie z dzieckiem zaplanujcie dzień (godziny posiłków, nauki, zabawy i innych czynności). Przestrzegajcie tego planu.
6. Wydawajcie dziecku krótkie i jasne polecenia, jeżeli trzeba powtarzajcie je kilkakrotnie (np. posprzątaj zabawki, ułóż książki),
7. Tak zaplanujcie dzień, aby dziecko przebywało jak najwięcej na świeżym powietrzu,
8. Dawajcie dziecku takie zadania, które potrafi wykonać, dostosowujcie je do wieku i możliwości waszego dziecka,
9. Organizujcie dziecku zabawy w małym gronie (jeden lub dwóch kolegów jednocześnie),
10. Jak najczęściej czytajcie dziecku bajki, aktywizujcie jego uwagę pytaniami i pokazywaniem obrazków?
11. Zachęcajcie i pozwólcie dziecku rysować, malować palcami, lepić z plasteliny, układać z klocków itp.
12. Wspólnie z dzieckiem słuchajcie spokojnej muzyki, tańczcie lub wykonujcie inne ćwiczenia. Pozwólcie dziecku wykazać się inwencją twórczą. Nie narzucajcie swojego planu,
13. Nie pozwalajcie dziecku zbyt długo oglądać telewizji lub siedzieć przed komputerem,
14. Chwalcie dziecko w konkretny sposób. Wskazujcie na każdy element dobrze wykonany, a nie za całość, np. Nie mówcie, „ładny zbudowałeś zamek, lecz
Jakie pomysłowe to wejście do zamku, jakie wysokie te wieże?
15. Zauważajcie każde nawet najmniejsze pozytywne zachowanie i chwalcie dziecko.
16. Nie opowiadajcie zbyt długo o złym czynie dziecka,
17. Pamiętajcie, aby nagradzać za dobre zachowanie ( wyciętym z papieru serduszkiem, buziakiem, lizakiem),
18. W sytuacjach konfliktowych odnosimy się do ustalonych reguł,
19. Ustalonych zasad przestrzegajcie razem z dzieckiem,
20. Polecajcie i wymagajcie od dziecka wykonania jednej czynności naraz,
21. Pokój dziecka powinien być pomalowany w jasnych pastelowych kolorach, niezatłoczony meblami i innymi sprzętami,
22. Współpracujcie z nauczycielami w przedszkolu i szkole.
| To jest stopka |
